Stemplowanie i kasowanie . czyli o pieczątkach w filatelistyce

Stemplowanie i kasowanie … czyli o pieczątkach w filatelistyce

Pieczątki kojarzą nam się z urzędami, szkołą i prowadzeniem działalności gospodarczej. Są też obiektem kolekcjonerskim. Pasjonaci i zbieracze kolekcjonują pieczątki związane z turystyką oraz pocztą. Wysyłając list czy nadając paczkę spotykamy osoby, które pracują na poczcie i zajmują się stemplowaniem znaczków. Co wiemy o pieczątkach w filatelistyce? Stempel pocztowy - co oznacza? Czy jest jakaś różnica pomiędzy stemplowaniem i kasowaniem znaczków? Co to jest walor filatelistyczny? Czym różni się „całość” od „całostki” i co to ma w ogóle wspólnego z pieczątkami? Zachęcamy do lektury!

źródło: Pixabay

Filatelistyka terminy

Po pierwsze:
Greckie słowa philein i atelia łączą się w nasze określenie „filatelistyka”. Dosłowne tłumaczenie oznacza więc zamiłowanie do zbierania tego, co uwolnione jest od opłaty”- czyli znaczków pocztowych. Pomysłodawca tego określenia jest francuski kolekcjoner G. Herpin. Po drugie:
Filatelistyka jest to rodzaj hobby, który polega na kolekcjonowaniu wszelkich tzw. walorów pocztowych. Najważniejsze są znaczki, czyste i ostemplowane. Filateliści zbierają także:

- datowniki okolicznościowe,

- całostki i całości,

- koperty nazywane FDC,

- znaczki z pusto polami,

- nowodruki i czarnodruki,

- znaczki z przywieszkami

- i tzw. „próby”.

Ruch filatelistyczny działa na całym świecie od lat.

Po trzecie:
Słynnymi kolekcjonerami znaczków byli królowie, na przykład Jerzy V.

Po czwarte:

Na świecie ustanowiono także tzw. Dzień Filatelisty, który obchodzony jest  6 stycznia każdego roku.

źródło: Pixabay

Ojczyzna znaczka i filatelistyki - pocztowe znaczki kolekcjonerskie

Reforma poczty przeprowadzona w XVII wieku na terenie Anglii była jedną z ważniejszych w tym stuleciu. Za ojczyznę znaczka pocztowego uważa się Wielką Brytanię. Najpierw obowiązywał na poczcie tzw. okres przedznaczkowy, później wprowadzono opłatę za „mały skrawek papieru” , który miał być naklejany na przesyłki i stemplowany. 6 maja 1840 r. wprowadzono do obiegu pierwszy znaczek pocztowy z podobizną królowej Wiktorii. Miał on nominał 1 pensa  i do dzisiaj potocznie nazywa się ten znaczek kolekcjonerski„ Penny Black”, ponieważ był wydrukowany w czarnym kolorze. Na ziemiach polskich pierwsze znaczki pojawiły się w 1850 r., zostały wykonane na zlecenie zaborców Austrii, Prus i Rosji. Pierwszym polskim znaczkiem był mała, prostokątna karteczka z herbem Królestwa Polskiego. Uważa się, że to dzięki miłośnikom listów i ówczesnych znaczków zachowały się do dnia dzisiejszego unikatowe listy zawierające pierwsze znaczki kolekcjonerskie i stemple pocztowe. Ruch filatelistyczny rozpoczął się od 1865 r. i narodził się we Francji. Pierwszy „Polski Klub Filatelistów” został założony w styczniu 1893 roku.

źródło: Wikipedia

Stempel pocztowy - co oznacza, czyli całość i całostka

Filateliści posługują się swoim slangiem. Mówiąc o całostce pocztowej mają oni na myśli druk ze znaczkiem dla filatelisty, czyli dokładniej z oznaczeniem opłaty. Całostką może być pocztówka, koperta, blankiet telegrafu. Innym terminem jest tzw. “całość pocztowa”. Całość pocztowa, to kompletna koperta w zbiorze filatelisty lub pocztówka ze znaczkiem pocztowym i ostemplowaniem. Całościami pocztowymi interesują się filatelistycy zajmujący się historią poczty. Nie są to zwykli kolekcjonerzy, ale osoby śledzące historię i rynek filatelistyczny. Całości pocztowe określa się też mianem dokumentów historycznych. Za całostkę uważa się specjalny druk pocztowy opatrzony wydrukowanym na nim znakiem opłaty, który upoważnia do uzyskania jakiejś usługi związanej z działalnością poczty, według obowiązujących cen w danym okresie historycznym.

źródło: Wikipedia

Stemplowanie i kasowanie

Filateliści kolekcjonują znaczki czyste i stemplowane, ale także i inne ciekawe przedmioty związane z pocztą. Całości pocztowe są niebywale cennym dokumentem historycznym i kulturowym potwierdzającym różnego rodzaju fakty i zdarzenia z przeszłości. Najcenniejsze są te, które dotyczą jakiegoś szczególnego okresu w dziejach historii danego państwa. W Polsce na przykład bardzo cenne są wszelkie “całości pocztowe” z czasów wojennych czy czasów zaborów.

źródło: Flickr

Poczta polska - filatelistyka, czyli kilka słów o Datownik datownikach czyli kasownik, a filatelistyka

Datownik jest to rodzaj takiego stempla, aby możliwe było specjalne ustawienie czcionek, a  odcisk pokazywał datę. Terminem tym określa się zarówno rodzaj stempla pocztowego jak i odbitej pieczątki. Datownik „kasuje” znaczek pocztowy. Wdraża go do obiegu, a wraz z nim przesyłkę. Datownik jest więc stemplem, który odbijany na znaczku uniemożliwia powtórne wykorzystanie znaczka. Niektóre datowniki posiadają nie tylko oznakowanie daty, ale także i godziny. Poczta Polska używa także niestandardowych datowników, szczególnie cennych dla kolekcjonerów, tzw. „datowników okolicznościowych”. Pojawiają się one na poczcie w określonym czasie i związane są na przykład ze świętami czy różnymi rocznicami historycznymi.  Takie datowniki posiadają zwykle dodatkowy element graficzny w postaci ozdobnego rysunku. W historii poczty znane są też datowniki dziurkowane powodujące nacięcia znaczków pocztowych. Są one także przedmiotem zainteresowania kolekcjonerów. Kasownikami są więc wszelkie stemple i pieczątki pocztowe oraz niepocztowe, nawet odręczne skreślenia (z czasów, gdy  nie możliwe było używanie stempli). Kasowniki to pieczątki, które mają na celu unieważnienie wartościowego znaczka.

źródło: Wikipedia

Znaczki stemplowane i niestemplowane i ich kolekcjonerska wartość

Kolekcjonerska wartość znaczka stemplowanego i niestemplowanego

Kolekcjonerska wartość znaczka jest uwarunkowana przez różne czynniki:

1. Przeważnie znaczki filatelistyczne czyste są wyżej cenione wśród kolekcjonerów niż te kasowane, ale nie jest to regułą.
2. Wiele zależy od czasu w którym znaczek funkcjonował w obiegu, od nakładu znaczka.
3. Znaczek będący w obiegu, opieczętowany datownikiem, czyli ‘skasowany” także może okazać się cennym walorem kolekcjonerskim, ale musi być w dobrym stanie, tj. nieuszkodzony.
4. Czasem wartością jest estetyka ostemplowania znaczka. Bierze się pod uwagę, czy stempel jest wyraźny i nierozmazany.
5. Niektóre znaczki kolekcjonerskie lepiej jest zostawić w całości niż odklejać je z tzw. „całości pocztowej”. Koperta w zbiorze filatelisty znajduje się bardzo często. Zwłaszcza dotyczy to kopert, które sš oznakowane w sposób dodatkowy (na przykład koperty ze stemplem okolicznościowym, znakiem cenzury czy ciekawš nalepkš „R”. Taki walor warto pozostawić w nienaruszonym stanie.
6. Starsze znaczki kolekcjonerskie także raczej pozostawia się wraz z kopertami.
7. Wartościowe są te tzw. bloczki, czyli całe zespoły znaczków czasami ofrankowane zgodnie z obowiązującą w danym okresie historycznym taryfą pocztową.
8. Filateliści wyróżniają też znaczki pocztowe stemplowane „pełną gumą”. Czyli tzw. znaczki kasowane grzecznościowo (CTO, od angielskiego Cancel To Order). Takie znaczki stemplowane są właśnie w całych arkuszach i czasami sprzedaje się je filatelistom. Znaczki CTO są uważane za mniej wartościowe niż te, które nie przeszły tzw. obiegu pocztowego.
9. Za najciekawsze obiekty kolekcjonerskie uważa się też znaczki kolekcjonerskie wydrukowane z błędem, takie, które zostały wycofane na etapie ich wytwarzania i takie, które zostały wykorzystane w nadawanych przesyłkach.

źródło: Wikipedia

Filatelistyka dla cierpliwych

Zbudowanie kolekcji filatelistycznej wymaga zaangażowania i cierpliwości oraz sporej wiedzy. Poważne kolekcje posiadajš osoby , które fascynujš się dziejami poczty, zagadnieniami technicznymi, majš wiedzę zwišzanš z przechowywaniem i pozyskiwaniem egzemplarzy kolekcjonerskich, szukajš odpowiedzi na pytanie "stempel pocztowy – co oznacza". Doskonałe w tej pasji jest to, że właściwie każda kolekcja jest niepowtarzalna i odbija się w niej zamiłowanie kolekcjonera na przykład do konkretnego działu filatelistyki, określonego tematu na znaczkach pocztowych (zwierzęta, pejzaże, sport), czy wycinek historii, w ramach którego tworzy się swojš kolekcję (na przykład okres międzywojenny w Polsce). Jedni zbierajš znaczki kolekcjonerskie czyste, inni ostemplowane. Jedni fascynujš się błędami , tzw. makulaturš filatelistycznš, czy ubytkami w zšbkowaniu, a jeszcze inni zbierajš znaki cenzury na pocztówkach, kopertach, drukach pocztowych. Kolekcjonowanie znaczków daje naprawdę wiele możliwości tworzenia różnorodnych zbiorów.

źródło: Wikipedia

Do dzisiaj kolekcjonowanie znaczków uważa się za pasję wręcz elitarną! Filatelistyka wykształciła wiele dyscyplin. Z pewnością w obliczu cyfryzacji, hologramów i kodów cyfrowych w przyszłości stanie się jeszcze cenniejszą dziedziną. Tradycyjnie stemplowane/kasowane znaczki odejdą powoli do lamusa. Na obiektach pozostających w obrocie pocztowym będa bowiem znaki w postaci kodów paskowych, hologramów, czy wydrukowanych opłat. Znaczki staną się niefunkcjonalne i ich wartość wzrośnie. Pamiętajmy jednak, że znaczki wszelkie inne walory filatelistyczne nie są tylko ekscentrycznie gromadzonymi przedmiotami, ale  są doskonałym materiałem historycznym, bowiem potrafią opowiadać zupełnie niezłe historie! Kasowniki, datowniki, pieczątki, pocztówki, listy, druki dla wielu są tylko dodatkiem do rzeczywistości, a dla innych fascynującym, pełnym zagadek materiałem hobbystycznym.